„(Nie) aż takie ryzyko agencji celnych – przemyślenia do art. 33a ustawy o VAT”
Paweł Polakowski
Wstęp – tło prawne
Dla branży związanej z międzynarodowym obrotem towarowym dzień 1 maja 2016 r. był ważną datą – z tym dniem weszły w życie nowe regulacje unijne z zakresu ceł: Unijny Kodeks Celny[1] wraz z Rozporządzeniem Wykonawczym[2], Rozporządzeniem Delegowanym[3] oraz Przejściowym Rozporządzeniem Delegowanym[4], przesądzając tym samym w zasadzie o zakończeniu stosowania dotychczasowego Wspólnotowego Kodeksu Celnego[5] oraz Przepisów Wykonawczych.
Konsekwencją powyższej zmiany jest konieczność dostosowania krajowych przepisów, np. Prawa celnego[6] i ustawy o podatku od towarów i usług[7], do nowych regulacji. Ustawa o zmianie ustawy – Prawo celne oraz niektórych innych ustaw zmieniająca jest dopiero (!) na etapie projektu, zatwierdzonego przez Radę Ministrów[8].
Art. 33a ustawy o VAT
Wśród przepisów ustawy o VAT mających doniosłe znaczenie dla branży celnej chciałem zwrócić uwagę na art. 33a. Wprowadził on – po wieloletnim lobbingu ze strony branży celnej – możliwość rozliczania podatku importowego w deklaracji podatkowej, jeżeli odprawa celna została dokonana w procedurze uproszczonej w miejscu lub zgłoszenia uproszczonego, rozliczanych w okresach miesięcznych (ze względu na zakres artykułu specjalnie ograniczam się do tej jednej sytuacji).
Korzyści zastosowania tej regulacji są oczywiste: importer nie musi płacić podatku importowego 10 dni po odprawie, podatek nie podlega również zabezpieczeniu. Przepis ten stał się ważnym czynnikiem skłaniającym do powrotu z odprawami do Polski importerów, którzy dotychczas dokonywali odpraw celnych w innych krajach UE w przedstawicielstwie fiskalnym.
Obecnie, ten trend może zostać zatrzymany a nawet w trybie przyspieszonym odwrócony. W mojej ocenie zawdzięczać to możemy zmianie prawa unijnego (ograniczenie możliwości uzyskania pozwolenia na procedurę wpisu do rejestru zgłaszającego czy nowych regulacji odnośnie zabezpieczeń – ale to temat na osobny artykuł). Jednak i polski ustawodawca nie próżnuje.
Zgodnie z dotychczasowym brzmieniem art. 33a – importer, dokonujący odpraw w procedurze uproszczonej, mógł rozliczyć podatek importowy w deklaracji podatkowej. Na importera nałożone zostały pewne dodatkowe obowiązki, wśród których na podkreślenie zasługuje ten wymieniony w ust. 7: w terminie 4 miesięcy importer ma przedstawić urzędowi celnemu potwierdzenie rozliczenia podatku VAT w deklaracji. Konsekwencją niezachowania tego terminu jest utrata prawa do rozliczenia podatku importowego w deklaracji i konieczność zapłaty podatku wraz z odsetkami.
Zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT podatnikiem podatku z tytułu importu jest osoba, na której ciąży obowiązek uiszczenia cła. Obowiązek zaś zapłaty cła ciąży na importerze oraz ewentualnie na działającym na jego rzecz przedstawicielu pośrednim (art. 77 ust. 3 UKC, art. 201 ust. 3 WKC).
Oznacza to, że w zależności od tego czy odprawa była przygotowana przez przedstawiciela i ewentualnie jakie upoważnienie było zastosowane, podatnikiem obowiązanym do zapłaty podatku VAT z tytułu importu mogą być:
– importer – zawsze na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT
– przedstawiciel pośredni – zawsze na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 3 ustawy o VAT w zw. z art. 77 ust. 3 UKC / art. 201 ust. 3 WKC)
– przedstawiciel bezpośredni – nigdy
Stąd, forma przedstawicielstwa bezpośredniego była preferowana i powszechnie stosowana przez agencje celne.
Art. 33a ustawy o VAT – zmiany
Zmiany, jakie projekt ustawy zamierza wprowadzić wychodzą poza granice konieczne dla dostosowania się do zmiany prawa unijnego i polega na wprowadzeniu – w niektórych sytuacjach – odpowiedzialności solidarnej przedstawiciela bezpośredniego.
Zgodnie z proponowanym brzmieniem art. 33a ust. 8 ustawy o VAT, w przypadku dokonywania odpraw w procedurze uproszczonej i rozliczania podatku VAT importowego w deklaracji podatkowej agencja celna odpowiada solidarnie z importerem w dwóch sytuacjach:
1) gdy agencja celna działa jako przedstawiciel pośredni (jak dotychczas)
2) gdy agencja celna działa jako przedstawiciel bezpośredni, zaś pozwolenie na stosowanie uproszczeń zostało wydane agencji celnej a nie importerowi.
Powyższa odpowiedzialność solidarna aktywuje się w sytuacji, gdy w terminie 4 miesięcy importer nie przedstawi urzędowi celnemu potwierdzenia rozliczenia podatku importowego w deklaracji i rozciąga się na kwotę podatku importowego, którego dotyczy brakujące potwierdzenie rozliczenia podatku.
Przedstawiciel bezpośredni nie będzie odpowiadał za:
– wyniki następczej kontroli, w wyniku której wydana została decyzja o prawidłowym określeniu podatku importowego
– jakiekolwiek inne korekty zgłoszenia celnego, in plus czy in minus, zawinione lub niezawinione przez importera, dokonane na wniosek importera, jego pełnomocnika lub z urzędu.
Zgodnie z art. 33 ust. 2 ustawy o VAT, jeżeli w zgłoszeniu celnym kwota podatku została wykazana nieprawidłowo, wydawana jest decyzja określająca podatek w prawidłowej wysokości. Adresatem takich decyzji (i podatnikiem) jest wyłącznie importer (oraz ew. jego przedstawiciel pośredni).
Odpowiedzialność (nawet solidarna) przedstawiciela bezpośredniego jest więc ograniczona i diametralnie odmienna od zakresu odpowiedzialności solidarnej przedstawiciela pośredniego.
Art. 33a ustawy o VAT – ocena zmian
W branży podniosły głosy, że Ministerstwo Finansów zamierza wprowadzić odpowiedzialność solidarną przedstawicieli bezpośrednich przy rozliczaniu podatku importowego w deklaracji VAT. Wskazuje się, że prostą konsekwencją takiej zmiany będzie
– rezygnacja z procedury uproszczonej w pakiecie usług oferowanych przez agencje celne, co spowoduje niemożność rozliczania podatku importowego w deklaracji
– ucieczkę polskich importerów z odprawami do innych krajów UE (np. do Niemiec), gdzie będą mogli skorzystać z usług przedstawiciela fiskalnego nie płacąc podatku importowego.
W mojej ocenie sytuacja jest nie najlepsza, jednak dramatu nie ma.
W pierwszej kolejności podkreślę, że zakres odpowiedzialności wynikający z art. 33a ustawy o VAT po zmianie nie będzie „solidarną odpowiedzialnością agencji celnej za podatek importowy”, czego obawiają się niektórzy. Nie w pełnym zakresie. Im szybciej sobie to uświadomimy, tym szybciej będziemy mogli znaleźć rozwiązanie.
Zakładam, że agencje celne posiadające procedury uproszczone – a więc spełniające warunki lub posiadające świadectwo AEO – są na tyle rozsądne, że sprawdzają podmioty, którym świadczą swoje usługi. Nie są to więc firmy, które nie prowadzą księgowości czy nie dokonują rozliczeń podatku z urzędem skarbowym.
Nie ma również wątpliwości, że art. 33a ustawy o VAT wprowadzi odpowiedzialność przedstawiciela bezpośredniego – jednak tylko gdy importer nie przedstawi urzędowi celnemu potwierdzenia rozliczenia podatku importowego. Z chwilą przedstawienia potwierdzenia rozliczenia ewentualna odpowiedzialność agencji celnej wygasa – i to bez względu na prawidłowość naliczenia podatku importowego w zgłoszeniu celnym. Istotnym jest wyłącznie, czy cały podatek wynikający ze zgłoszenia celnego został ujęty w deklaracji podatkowej.
W świetle powyższego nasuwają mi się następujące wnioski:
- ryzyko agencji celnych jest ograniczone w czasie i policzalne
To bardzo ważne, gdyż sytuacja, gdyby agencje celne miały odpowiadać solidarnie za zobowiązania podatkowe importera do czasu przedawnienia zobowiązania podatkowego, w tym ew. również za podatek wymierzony w decyzjach wydanych po odprawie, byłaby bardzo zła. Takiego ryzyka nie dałoby się oszacować. Nie można byłoby się również przed takim ryzykiem zabezpieczyć. Nie można by również takiego ryzyka wyłączyć.
- kształt proponowanych zmian nie był zamierzony przez Ministerstwo Finansów
Wydaje się, że pod hasłem uszczelnienia systemu poboru podatku VAT Ministerstwo Finansów chciało faktycznie wprowadzić pełną i solidarną odpowiedzialność agencji celnych za swoich klientów odprawianych w procedurze uproszczonej (aspekt skuteczności czy szkodliwości takiego rozwiązania zupełnie pomijam).
Rozwiązanie
Na zakończenie chciałem zaproponować rozwiązanie łatwe, szybkie i – w zależności od kosztów prawnika – tanie. Jedyne co będzie konieczne, to odpowiednie porozumienie z klientem i prawnik – bez którego pomocy się, niestety, nie obejdzie.
W celu uniknięcia skutku określonego w art. 33a ustawy o VAT, agencja powinna przejąć od importera obowiązek przedstawienia urzędowi celnemu potwierdzenia rozliczenia podatku importowego. Agencje celne unikną ewentualnego ryzyka związanego z przeoczeniem importera, dla którego obowiązek rozliczenia podatku w deklaracji VAT jest najważniejszy, zaś konieczność przedstawienia tego rozliczenia w urzędzie celnym może się wydawać mniej istotna.
[1] Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady(UE) nr 952/2013 z dnia 9 października 2013 r. ustanawiające unijny kodeks celny (wersja przekształcona) (Dz.Urz. UE L 269 z dnia 10 października 2013 r.). /UKC/
[2] Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2015/2447 z dnia 24 listopada 2015 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania niektórych przepisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 ustanawiającego unijny kodeks celny (DzUrz. UE L 343 z dnia 29 grudnia 2015 r.).
[3] Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/2446 z dnia 28 lipca 2015 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 w odniesieniu do szczegółowych zasad dotyczących niektórych przepisów unijnego kodeksu celnego (Dz.Urz. UE L 343 z dnia 29 grudnia 2015 r.).
[4] Rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2016/341 z dnia 17 grudnia 2015 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 w odniesieniu do przepisów przejściowych dotyczących niektórych przepisów unijnego kodeksu celnego w okresie, gdy nie działają jeszcze odpowiednie systemy teleinformatyczne, i zmieniające rozporządzenie delegowane Komisji (UE) 2015/2446 (Dz.Urz. UE L 69 z 15 marca 2016 r.).
[5] Rozporządzenie Rady(EWG) nr 2913/92 z dnia 12 października 1992 r. ustanawiające Wspólnotowy Kodeks Celny (Dz.Urz. WE L 302 z dnia 19 października 1992 r.). /WKC/
[6] Ustawa z dnia 19 marca 2004 r. Prawo celne (Dz.U. 2004 nr 68 poz. 622). /PRAWO CELNE/
[7] Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. 2004 nr 54 poz. 535). /USTAWA O VAT/
[8] Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo celne oraz niektórych innych ustaw – https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12282901. /PROJEKT USTAWY/